اخبار و آثار امام رضا علیه السلامترجمه مسند الامام الرضا علیه السلام

نویسنده، پس از تالیف کتاب مسند الامام الرضا (ع) به زبان عربى، برای بهره مندی فارسی زبانان از معارف امام رضا علیه السلام، خود به ترجمه آن به زبان فارسی همت گماشته است.

در این اثر، از ذكر تمام سند اخبار و روايات خوددارى شده و فقط راوى آخر سند كه از امام رضا(ع) روايت مى‌كند، ذكر شده و از آوردن مآخذ و منابع موضوعات مورد بحث، به علت اينكه در اصل کتاب ذكر شده است، خوددارى شده است.

نویسنده اخبار مربوط به احكام کتاب «مسند الرضا» را در بخش فارسی نياورده چون همه اخبار آن، مورد استفاده عامه مردم نبوده و لذا از ذكر آن‌ها در این اثر خوددارى كرده است.

نویسنده برای رعایت اصل امانت در ترجمه روايات، بيشتر ترجمه را به صورت تحت‌الفظى انجام داده است.

فهارس کتاب، شامل فهرست مطالب، اعلام، رجال و اماكن مذكور در متن، توسط بانو عطاردى (رجائى) تنظيم شده و در آخر کتاب آمده است.

مقدمه مؤلف

در بارۀ حضرت امام ابو الحسن على بن موسى الرضا عليهما السلام كتاب‌ها و رساله‌ها و مقالات زيادى نوشته شده است، هر نويسنده‌اى به اندازه استعداد و حوصله خود پيرامون زندگى و شخصيت آن بزرگوار به تحقيق و بررسى پرداخته است.
گروهى زندگى سياسى و اجتماعى آن بزرگوار را مورد بحث قرار داده و روابط آن حضرت را با خلفاى زمانش و حوادثى كه در روزگار آن جناب پيش آمده شرح داده‌اند، و جماعتى در موضوع امامت و فضائل و مناقب و خصائص و مزاياى اخلاقى حضرت رضا (ع) سخن گفته‌اند.
بعضى هم در اخبار و روايات امام (ع) مخصوصا در مباحثات و مناظرات و احتجاجات آن حضرت با ارباب اديان و اصحاب مقالات و فرق و فلاسفه و متكلمين گفتگو كرده‌اند و سخنان امام رضا (ع) را شرح و بسط داده‌اند.
دسته‌اى ديگر هم در اين ميان اخبار وارده در طب و خواص خوردنى‌ها و آشاميدنى‌ها را كه از حضرت رضا سلام اللّٰه عليه رسيده است مورد تحقيق قرار داده‌اند و فرمايشات آن بزرگوار را تفسير كرده و خصوصيات آنها را بيان داشته‌اند.
در اينجا كتابى كه از هر جهت جامع و كامل و حاوى تمام مطالب وارده از حضرت رضا (ع) باشد در دست نبود، و اخبار و روايات وارده از حضرت رضا (ع) در موضوعات مختلف معارف دينى در كتاب‌ها پراكنده بود و لازم مينمود كه آن اخبار و روايات در يك جا گرد آيد و مورد استفاده قرار گيرد.
حقير كه بيش از پانزده سال است در باره معارف اسلامى خطه خراسان بزرگ به تحقيق و بررسى مشغول هستم و براى دست آوردن منابع و مآخذ در كتابخانه‌هاى ايران و كشورهاى اسلامى و غير اسلامى كه داراى كتابهاى خطى اسلامى هستند به مطالعات خود ادامه ميدهم.
از سال هزار و سيصد و چهل هجرى شمسى كه فكر تأليف تاريخ خراسان در دوره اسلام براى من پيش آمد و يك نيروى نامرئى از باطن مرا در تأليف اين كتاب بزرگ به فعاليت واداشت، از آن تاريخ تا امروز بحمد اللّٰه از فعاليت و كوشش دست نكشيده‌ام.
ابتداء تمام كتابخانه‌هاى مشهور ايران را در تهران، مشهد، اصفهان، شيراز، يزد، همدان، تبريز، و دهها شهر ديگر در استانهاى مختلف كشور پهناور ايران مورد بررسى قرار دادم و صدها كتابخانه خصوصى و عمومى را تفحص كردم و يادداشت برداشتم.
در سال هزار و سيصد و چهل و چهار شمسى عازم عتبات عاليات شده و مدتى در نجف اشرف مشرف بودم و در كتابخانه‌هاى اين حوزه بزرگ تشيع تحقيق كرده و از محضر رجال علمى و محققان عاليقدر تجربيات فراوانى اندوختم.
در نجف اشرف هر روز بحضور دو محقق عاليقدر و دو مجاهد بزرگ يعنى علامه مجاهد شيخ عبد الحسين امينى رضوان اللّٰه عليه مؤلف كتاب جاودانى الغدير، و محقق بصير و زاهد بى‌نظير شيخ آقا بزرگ طهرانى قدس اللّٰه روحه مؤلف كتاب جهانى- الذريعه و طبقات اعلام الشيعه مشرف مى‌شدم و از محضر پر فيض آنها استفاده ميكردم.
اين دو بزرگوار مرا بسيار تشويق ميكردند، و روش تحقيق و آشنائى با مصادر را از آنها فرا گرفتم، و پس از ديدن كتابخانه‌هاى نجف از چند كتابخانه در بغداد و كربلا هم ديدن كردم، و اطلاعات بسيار سودمندى از كتابخانه‌هاى عتبات بدست آوردم.
در سال هزار و سيصد و چهل و پنج از طريق كويت عازم مكه و مدينه شدم و در كتابخانه‌هاى حرمين شريفين مخصوصا از كتابخانۀ حرم در مكه معظمه و كتابخانه شيخ الاسلام در مدينه منوره اطلاعات فراوانى بدست آوردم و به مصادر تازه‌اى دست يافتم.
در سال هزار و سيصد و چهل و شش به پاكستان و هندوستان مسافرت كردم و بيش از چهل كتابخانه در شهرهاى كراچى، حيدرآباد سند، ملتان، لاهور، راولپندى پيشاور در پاكستان غربى و كتابخانه‌هاى داكا در پاكستان شرقى مورد بررسى قرار گرفت.
در هندوستان از شهرهاى دهلى، رام پور، اجمير، عليگر، آكره، لكنهو، بنارس، پتنه، كلكته، مدارس، حيدرآباد دكن، بمبئى و احمدآباد كجرات ديدن كردم و از كتابخانه‌هاى بسيار با ارزش اين شهرها استفاده نمودم و نسخه‌هاى متعددى را براى عكسبردارى انتخاب كردم و از آنها ميكرو فيلم تهيه نمودم.
در بازگشت از هند و پاكستان مدت سه ماه نيز در افغانستان اقامت كردم، و در اين مدت از شهرها و ولايات كابل، غزنين، قندهار، بغلان، قندز، طالقان، بدخشان، طخارستان، بلخ، بزار شريف، جوزجان، شبرقان، سرپل و هرات ديدن كردم.
در اين مدت با علما و دانشمندان در باره موضوع كار خود گفتگو ميكردم و از كتابخانه‌ها و آثار باستانى در شهرهاى مختلف ديدن كردم، سفر افغانستان كه خود جزئى از خراسان بزرگ است براى من بسيار سودمند واقع شد و اطلاعات مفيدى بدست آمد.
از يمن به مصر رفتم و مدتى در كتابخانه‌هاى قاهره تحقيق كردم، از آنجا به سوريه رفتم و در كتابخانه ظاهريه به مطالعه پرداختم، و مدتى هم در بيروت بسر بردم، مسافرت يمن و مصر و شام برايم بسيار سودمند واقع شد و اطلاعات فراوانى بدست آمد.
در سال هزار و سيصد و پنجاه و پنج عازم اروپا شدم و از كشورهاى انگلستان، فرانسه، بلژيك، آلمان ديدن كردم و از كتابخانه‌هاى مشهور اين كشورها كه داراى ذخائر اسلامى هستند ديدن كردم، و در مراجعت مدتى هم در اسلامبول توقف كرده و از كتابخانه‌هاى مشهور اين شهر استفاده نمودم.

در اين مدت پانزده سال با تحقيق و تتبع فراوان بيش از چهل هزار فيش براى خراسان گرد آورده‌ام و در نظر دارم اين كتاب بزرگ و مفصل را به دو زبان فارسى و عربى كه مورد استفاده همه مسلمانان قرار گيرد تنظيم كنم، و ان شاء اللّٰه به يارى خداوند متعال و توجه حضرت رضا (ع) ، تنظيم، و چاپ بخش فارسى اين كتاب بزودى آغاز مى‌شود.
از آنجا كه هر كسى به خراسان ميرود ابتدا بزيارت حضرت رضا (ع) مشرف مى‌شود، حقير نيز موضوع تاريخ خراسان را ابتداء از امام رضا سلام اللّٰه عليه شروع كردم، و اميدوارم از بركت حضرت امام ثامن ضامن بقيه مجلدات كتاب خراسان نيز تنظيم و چاپ شود.
در باره حضرت امام رضا (ع) از صدر اسلام تاكنون چند كتاب اختصاصى تدوين شده است، و در هر يك از اينها مقدارى از سخنان آن بزرگوار را گرد آورده‌اند

فهرست مطالب:

[باب اول] تولد حضرت رضا (ع) و حالات مادر ان حضرت
[باب دوم] امامت حضرت رضا (ع)
[باب سوم] مکارم اخلاق و خصوصیات حضرت رضا (ع)
[باب چهارم] حرکت حضرت رضا علیه السلام بطرف خراسان
[باب پنجم] در وقایع بین حضرت رضا (ع) و مامون
[باب ششم] در شهادت امام رضا علیه السلام
[باب هفتم] اولاد حضرت رضا علیه السلام
[باب هشتم] در فضیلت زیارت حضرت رضا (ع)
[باب نهم] در کرامات قبر حضرت رضا (ع)