تاریخ قیام و مقتل جامع سید الشهدا علیه السلام

تاریخ قیام و مقتل جامع سیدالشهداء (ع) مقتل و کتابی تاریخی به زبان فارسی درباره امام حسین (ع) و واقعه عاشورا. این کتاب با همکاری گروهی از تاریخ‌پژوهان، زیرنظر مهدی پیشوایی نگارش یافته است. نویسندگان کتاب، تلاش کرده‌اند مطالب مقتل های مختلف و معتبر را در آن جمع کنند. این کتاب افزون بر ارائه مقتلی جامع، موضوعاتی چون مقتل‌نویسی و تاریخ‌نگاری عاشورا، فلسفه قیام امام حسین (ع)، سیر تاریخی عزاداری برای امام حسین (ع) و زندگی‌نامه یاران امام حسین (ع) را هم بررسی کرده است.

نویسندگان

این کتاب حاصل تحقیق گروهی از تاریخ‌پژوهان حوزه و دانشگاه است که با نظارت مهدی پیشوایی، نگاشته شده است. او در زمینه‌های تاریخ اسلام، تاریخ امامان شیعه و اصحاب آنان، کتاب‌ها و مقالات فراوانی تألیف کرده و کتاب سیره پیشوایان نوشته اوست.

نویسندگان کتاب عبارتند از: محمدقاسم احمدی، محمدرضا احمدی ندوشن، محمدرضا جباری، محمدباقر دُریاب، رضا رمضان نرگسی، محسن رنجبر، جواد سلیمانی، مصطفی صادقی، نعمت‌الله صفری فروشانی، حامد منتظری مقدم، غلام‌حسن محرّمی، علی غلامی دهقی، اصغر فروغی ابهری.

مقدمه کتاب

مهدی پیشوایی در مقدمۀ کتاب، می‌نویسد: سال‌ها آرزوی نگارش مقتلی جامع و مستند، بر پایهٔ معیارهای علمی تاریخ‌نگاری و پیراسته از تحریف‌ها و متناسب با نیازهای روز، با روش و بیانی نو داشته است. به باور او برای تحریف‌زدایی از حادثه عاشورا، نشان‌دادن تحریف‌ها و انتقاد از مقتل‌های موجود کافی نیست؛ باید در این زمینه نوشته‌ای معتبر ارائه داد. او معتقد است با تألیف این کتاب، مسئله مورد نظر، تحقق یافته است.

روش نگارش

بنا بر گزارش مهدی پیشوایی، در تدوین این کتاب، همهٔ مقتل‌های کهن و متأخر و مهم‌ترین مقتل‌های جدید، از نظر گذشته است. به گفتهٔ وی، نگارش هر یک از فصل‌های کتاب، با در نظرگرفتن صلاحیت و سابقه مطالعاتی، به یک محقق سپرده شده است. پس از نگارش هر فصل، مدیر پژوهش و سپس اعضای شورای علمی آن را بررسی کرده، موارد لازم را برای اصلاح یا تکمیل به نویسنده بازگردانده‌اند.

در مرحله بعد یک دستیار علمی، همه متون منقول را با مأخذ‌های اصلی، تطبیق داده و ترجمه‌ها را از نظر دقت و امانت در ترجمه، با متون اصلی مقابله کرده است. در نهایت برای اطمینان، کتاب، به برخی از بزرگان حوزه علمیه قم، عرضه شده و دیدگاه‌های علمی آنان در آن اعمال شده است.

ویژگی ها

محمدحسین رجبی دوانی این کتاب را اثرِ علمی قابل‌توجهی دانسته که تنها به مسائل روز عاشورا نپرداخته، بلکه شبهات فراوانی را نیز پاسخ داده است. او ریشه‌یابی واقعه عاشورا و توجه به سرگذشت یاران امام حسین (ع) را از دیگر ویژگی‌های مثبت کتاب معرفی کرده است.

مهدی پیشوایی نیز گزارش جامع، کامل و مستند، توجه به نیازها و پرسش‌ها و رعایت معیارهای تاریخ‌نگاری علمی را از ویژگی‌های این مقتل به‌شمار آورده است.

در کتاب‌نامه جلد اول کتاب، ۵۴۴ کتاب و ۱۵ مقاله نام برده شده است که فراوانی منابع مورد استفاده کتاب را نشان می‌دهد.

ویژگی دیگر کتاب توجه به موضوعاتی است که در بیشتر مقتل‌ها دیده نمی‌شود. برخی از این موضوعات عبارت است از:

ریشه‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی واقعه عاشورا
فلسفه قیام امام حسین(ع)
فلسفهٔ عزاداری
سیر تاریخی عزاداری برای امام حسین(ع)
آمار و ارقام واقعۀ عاشورا
پرسش‌های مطرح در زمینه واقعه عاشورا
زندگی‌نامۀ یاران امام حسین(ع)

ساختار و محتوا

کتاب تاریخ قیام و مقتل جامع سیدالشهداء (ع)، در 2 جلد منتشر شده است. ساختار و محتوای این کتاب به شرح زیر است:

 جلد اول
بخش اول: فصول مقدماتی
1- سیری در مقتل‌نویسی و تاریخ‌نگاری عاشورا از آغاز تا عصر حاضر
2- سیری در ادوار زندگی و شخصیت امام حسین(ع)
3- شهادت امام حسین(ع) در گفتار پیامبران و امامان
4- فضیلت گریستن و عزاداری برای امام حسین(ع) و تحلیلی درباره آن
5- ریشه‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی قیام امام حسین(ع)
6- فلسفۀ قیام امام حسین(ع)
7- پیشگویی‌ها و هشدارهای معصومان دربارۀ تسلط بنی‌امیه
بخش دوم: امام حسین(ع) و معاویه
1- موانع قیام امام حسین(ع) بر ضد معاویه
2- مواضع امام حسین(ع) در برابر حکومت معاویه و مبارزات سیاسی آن حضرت
3- قضیۀ ولیعهدی یزید
بخش سوم: نهضت عاشورا از آغاز تا ورود امام حسین(ع) به کربلا
1- امام حسین(ع) در مدینه
2- امام حسین(ع) در مکه
3- ساختار سیاسی ـ مذهبی کوفه
4- امام حسین(ع) در راه کوفه
بخش چهارم: امام حسین در کربلا
1- از ورود امام به کربلاتا روز عاشورا
2- رویدادهای روز عاشورا تا شهادت بنی‌هاشم
3- مبارزه و شهادت بنی‌هاشم
4- کیفیت نبرد و شهادت امام حسین(ع)
5- حوادث پس از شهادت امام(ع)

جلد دوم
بخش اول: حوادث پس از عاشورا
1- اهل بیت در کوفه
2- اهل بیت در مسیر شام
3- اهل بیت در شام
4- اهل بیت در مدینه
5- تداوم نهضت حسینی به رهبری امام سجاد(ع)
بخش دوم: پیامدهای قیام عاشورا
1- پیامدهای تکوینی
2- پیامدهای اجتماعی و سیاسی
بخش سوم: مباحث پیرامونی نهضت عاشورا
1- پژوهشی در اربعین سیدالشهدا
2- فلسفهٔ عزاداری برای امام حسین(ع)
3- سیر تاریخی عزاداری برای امام حسین(ع)
4- واقعهٔ عاشورا در آینه آمار و ارقام
5- پرسش‌ها و پاسخ‌های عاشورایی
بخش چهارم: شرح حال و زندگی‌نامه اصحاب امام حسین(ع)
1- شرح حال شهدای بنی هاشم
2- شرح حال غیر بنی هاشم