کتاب الغیبه

کتابُ الغیبة، کتابی درباره غیبت امام دوازدهم شیعیان، اثر شیخ طوسی. این کتاب از منابع با اهمیت در زمینه شناخت امام زمان(عج) و مسئله غیبت است و در آن دیدگاه شیعه درباره حضرت مهدی(عج) ارائه شده و به شبهات و اشکالاتی که درباره غیبت آن حضرت مطرح بوده، با ادله قرآنی و روایی و عقلی جواب داده شده است.

کتاب الغیبة یکی از ده‌ها کتابی است که به این نام نوشته شده است. قدیمی‌ترین کتاب الغیبة مشخص نشده، اما کتب تراجم، مجموعه کتاب‌هایی را به این عنوان از قرن دوم به بعد ثبت نموده‌اند. از مهم‌ترین کتاب‌هایی که در این موضوع و به این عنوان قبل از کتاب شیخ طوسی نوشته شده، می‌توان به غیبت نعمانی متوفای حدودا ۳۶۰ق، غیبت شیخ مفید متوفای ۴۱۳ق و غیبت سید مرتضی متوفای ۴۳۶ق اشاره نمود.

درباره نام کتاب، خود مؤلف نامی را اختیار نکرده، اما آقا بزرگ تهرانی آن را الغیبة نامیده است. وی کتاب غیبت شیخ طوسی را متضمن قوی‌ترین حجت‌ها و براهین عقلی و نقلی بر وجود امام زمان و علت غیبت آن حضرت و علائم ظهور در آخر الزمان معرفی می‌کند.

ساختار 

این کتاب در هشت فصل تنظیم شده است:

الکلام فی الغیبة: مولف در این فصل به طور عام، امامت امام غائبی را اثبات می‌کند که الزاما امام دوازدهم است. برای اثبات این امر، مؤلف مقدماتی مانند وجوب وجود امام در هر زمان، وجوب عصمت امام و حضور امام در بین مردم را اثبات می‌کند. در ادامه عقائد کیسانیه، ناووسیه، واقفیه، محمدیه، فطحیه و غیر اینها را در مورد امامت رد می‌کند. پس از آن به شبهاتی که با اعتقاد به غیبت پیش می‌آید، جواب داده و در پایان ادله غیبت صاحب الزمان و اینکه او امام دوازدهم و از ذریه امام حسین(ع) است را بیان و ادله منکرین را رد می‌کند.
ولادت حضرت حجة بن الحسن العسکری و اثبات ولادت آن حضرت با ادله و اخبار.
درباره کسانی است که امام زمان(عج)را دیده‌اند.
معجزات حضرت و بعضی از توقیعاتی که از جانب ایشان رسیده است.
موانع ظهور حضرت.
اخبار مربوط به سفراء و وکلای آن حضرت (اعم از وکلای ممدوح و مذموم)و ذکر اسامی و بیان ذم اشخاصی که به دروغ ادعای نیابت کرده‌اند.
مدت عمر حضرت و توجیه اخباری که دلالت بر فوت ایشان دارد؛ نامعلوم بودن وقت ظهور و توجیه اخباری که وقت خاص مشخص کرده‌اند؛ بیان علائم ظهور.
بیان بعضی از خصائص و صفات و سیره آن حضرت.
نخستین مطلب کتاب بر محوریت سه موضوع است ۱- ضرورت وجود رییس برای مردمانی که معصوم نیستند. ۲- ضرورت معصوم بودن این رییس. ۳- وجود چنین رییس معصومی در میان امت( عدم نیاز به اثبات اصل ولادت وسبب غیبتش). روایت پایانی کتاب از جابر جعفی به نقل از امام باقر(ع) است که فرمود: سوگند به خدا که مردی از ما اهل بیت(ع) پس از مرگ قائم (ع) ۳۰۹ سال بر زمین حکومت می کند. جابر از امام پرسید که قائم چه مدت حکومت می کند امام پاسخ داد ۱۹سال و پس از آن مُنتَصِر به خونخواهی حسین(ع) قیام می کند و می‌کشد و اسیر می‌گیرد و پس از او سَفّاح قیام می‌کند.  علامه مجلسی با استناد به روایتی از امام باقر(ع) منتصر را امام حسین(ع) و سفاح را امیرالمؤمنین(ع) معرفی کرده است. مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۳، ص۱۰۰-۱۰۱.