شواهد التنزیل لقواعد التفضیل

کتاب «شواهد التنزیل لقواعد التفضیل» اثر حاکم حسکانی (م، ۴۹۰ ق) – تحقیق علامه شیخ محمد باقر محمودی و چاپ مجمع احیای فرهنگ اسلامی – ؛

مراد وى از نام کتاب، آنگونه که شیخ آقا بزرگ در ذیل معرفی آن در الذریعه گفته است، تفضیل و برترى پیامبر صلی الله علیه و آله بر سایر پیامبران و فرشتگان و برترى ائمه علیهم السلام بر سایر خلائق -به جز پیامبر اکرم- است. (الذریعه، ج۱۴، ص۲۴۲)
انگیزه تألیف این کتاب دفاع از شخصیت امام علی علیه السلام و آیات وارده در مورد آن حضرت است که توسط برخی متعصبان مورد تردید قرار گرفته بود. (شواهد التنزیل، ج۱، ص۱۹)
البته مولف در پایان کتاب متذکر این نکته مى‌شود که چون با شتاب این کار علمى را انجام داده، توفیق جمع آورى کلید احادیث شأن نزول فضائل على علیه السلام را بدست نیاورده و در واقع آنچه که در دسترس مولف بوده مطرح شده و از منابع دور از دسترس چشم‌پوشى کرده است.
محتوای کتاب
وى در آغاز کتاب خطبه‌اى به عنوان مقدمه مطرح نموده که در آن به نامگذارى کتاب و انگیزه تالیف اشاره نموده پس از آن شش فصل ترتیب داده که عناوین هر یک از آنها به قرار زیر است:
در فصل نخستین اقوال و سخنان بزرگان پیشین را پیرامون خصائص و فضائل امام على علیه السلام مطرح می سازد که برخى از آنان عبارتند از: عبدالله بن عباس، احمد بن حنبل، عبدالله بن عمر و نویسنده عایشه.
در دومین فصل به سابقه علمى امام على علیه السلام در دو حوزه تلاوت و حفظ قرآن مى‌پردازد و روایات زیادى را بیان مى‌نماید.
در سومین فصل داستان گردآورى قرآن را براى نخستین بار توسط امام على علیه السلام بعد از رحلت پیامبر و در اوائل خلافت ابوبکر مطرح مى‌نماید.
در چهارمین فصل سخن از شناخت امام على علیه السلام نسبت به معانى و حقائق قرآن و تخصص منحصر به فرد آن حضرت در علم به نزول قرآن در کلیه زمینه‌هاى گوناگون آن به میان مى‌آورد.
در پنجمین فصل اشاره‌اى گذرا به فراوانى اسباب نزول مربوط به فضائل امام على علیه السلام و عترت او مى‌نماید که تفصیل آن را به اصل کتاب ارجاع میدهد.
و در آخرین فصل به بیان این حدیث معروف مى‌پردازد که: مصداق بارز «یا ایها الذین آمنوا» که در نود آیه قرآن تکرار شده، على علیه السلام است. این حدیث را از طریق هاى گوناگون نقل مى‌نماید به طوری که متواتر محسوب مى‌گردد.
سپس وارد اصل کتاب میشود و به ترتیب قرآن از سوره فاتحه تا سوره ناس هر آیه‌اى را که داراى شأن نزول ویژه اهل بیت پیامبر علیهم السلام است مطرح مى‌سازد پس از آن به نقل اسباب نزول و روایات آن از طریق عامه و خاصه مى‌پردازد. وى در نقل احادیث هیچ تعصبى به خرج نمى‌دهد و تا جائی که مقدور باشد به کلیه منابع و مآخذ مراجعه مى‌نماید.
البته بیان این نکته ضرورى است که چون مولف از محدثان اهل سنت بوده و در حوزه‌هاى علمى عامه فعالیت علمى مى‌نموده و مذاهب عامه در محل زندگى وى رواج داشته، از جوامع روایى عامه و راویان اهل سنت و جماعت بیشترین استفاده را نموده است. به همین خاطر این کتاب از این جهت متمایز و منحصر به فرد است.
علاوه بر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله، صحابه و تابعینی که مولف در تدوین این کتاب از آنها روایت مى‌کند عبارتند از:

امام على علیه السلام
امام حسن علیه السلام
امام حسین علیه السلام
امام باقر علیه السلام
امام صادق علیه السلام
عبدالله بن عباس که چندین طریق دارد.
مجاهد
سعید بن جبیر
ضحاک‌
ابوصالح‌
عکرمه‌
جابر بن عبدالله انصارى‌
عبدالله بن مسعود
سلمان فارسى‌
ابوعبدالرحمان سلمى‌
سفیان ثورى‌
حذیفه‌
مقاتل بن سلیمان‌
سلیم بن قیس‌
ابوسعید خدرى‌