دراسات فی المکاسب المحرمه

« دراسات في المكاسب المحرمة» تأليف آیت الله حسینعلی منتظری ، كه جلد اول آن به بحث درباره موضوع فقه معاملات و كسب‌هاى حرام پرداخته است. اين كتاب در واقع شرحى مفصل بر مبحث مکاسب محرمه از كتاب” المكاسب” نوشته آيت الله شیخ مرتضی انصاری است.

انگیزه تألیف

شرح مستدل و مستوفى مباحث مكاسب محرمه جهت استفاده طلاب و فقه‌پژوهان.

ساختار

به روش فقه استدلالی و با استفاده از ادله كتاب و سنت و عقل به نگارش درآمده و اقوال فقهاى بزرگ شیعه به ويژه شیخ مرتضی انصاری كه اين كتاب شرح مكاسب اوست را مورد نقد و تحليل قرار داده است.

گزارش محتوا

در اين كتاب نخست آيات و رواياتى كه در آن ضوابط كلى معاملات مطرح شده است مورد بحث و بررسى قرار گرفته و وجوه معاملات و ضابطه حرام و حلال بودن و حرمت وضعی و تكليفى برخى از معاملات و لزوم پاى‌بندى به عقود و ایقاعات در آنها مشخص شده است.
در همين راستا نگارنده به آيات قرآنى در موضوع حليت تجارت، وفاى به عهد در عقود، حليت بیع و حرمت ربا استناد كرده و با توجه به روايات كليدى در باب معاملات به اقسام معامله برحسب منشأ اعتبار ملكيت اشاره كرده و برخى از قواعد فقهى مورد استفاده از روايات را تبيين نموده و سند و دلالت اين قبيل از روايات را بررسى كرده است. سپس به انواع كسب‌هاى حرام و حکم شرعی معامله كردن بر اعمال حرام اشاره نموده و حرمت كسب و معامله كردن كالاهاى نجس را بيان كرده و ادله مخالفين بيع اشياى نجس را مورد ارزيابى قرار داده است.
در اولين قسم از مكاسب حرام، نگارنده به خريد و فروش بول حيوانات حرام گوشت و انسان پرداخته و جواز چنين بيعى در جايى كه براى آن منفعت قابل توجه عقلايى مفروض است را بررسى نموده و ادله جواز آن را مطرح مى‌كند. آنگاه به بحث درباره بيع عذره انسان و حيوان پرداخته و روايات مربوط به آن را نقل و شرح مى‌نمايد و جواز خريد و فروش ارواث طاهره و همچنين خريد و فروش خون و منى و نطفه را در صور مختلف آن مورد تجزيه و تحليل فقهى قرار مى‌دهد.
در ادامه نگارنده به خريد و فروش اجزاى مردار در صورتى كه منفعت قابل توجه عقلايى براى آن متصور شود پرداخته و روايات دال بر جواز بيع جنين را مطرح و مورد ارزيابى دلالتى و سندى قرار داده است.
در همين زمينه به خريد و فروش مردار و اشياء نجس ديگر، به كافر كه خريد و فروش آن را جايز و حلال مى‌داند اشاره نموده و مباحثى درباره تذکیه حيوان و ذبح شرعى آن ارائه مى‌نمايد. مطالب و فروعات فقهى در خصوص خريد و فروش سگ و خوك غيرآبى( سنگ و خوكى كه در خشكى زندگى مى‌كنند)، خريد و فروش شراب، خريد و فروش اشياى نجسى كه قابليت طهارت ندارد و استثنائات بيع كالاهاى نجس و موارد جواز و عدم جواز بيع آنها، از ديگر امورى است كه در ادامه مباحث كتاب به آنها اشاره شده و فروعات و قواعد فقهى مربوط به آنها با توجه به ديدگاه‌هاى شيخ مرتضى انصارى مورد تجزيه و تحليل قرار گرفته است.