نظام الحکم فی الاسلامخلاصه کتاب دراسات فی ولایه الفقیه و فقه الدوله الاسلامیه

نظام الحکم في الإسلام، خلاصه‌ای است از کتاب «دراسات ولایة الفقیه و فقه الدولة الاسلامية» آیت‌الله حسینعلی منتظری (متوفی 1388ش) که تلخیص آن توسط دو نفر از شاگردان نویسنده انجام شده است.

«دراسات فی ولایة الفقیه و فقه الدولة الاسلامية»، توسط آیت‌الله منتظری به مدت چهار سال در حوزه علیمه قم تدریس و همزمان نگارش یافت. مطالب کتاب در مدت مذکور به‌عنوان درس خارج بر فضلا و طلاب حوزه عرضه شد و از طرف آنان مورد مناقشه قرار گرفت و به‌صورت هرچه پخته‌تر در نهایت در چهار جلد در ایران و لبنان به چاپ رسید. نویسنده در این کتاب، مبانی و مسائل حکومت اسلامی را از دید فقهی و حقوقی مورد تحقیق و بررسی قرار داده و بر آن‌ها دلیل اقامه کرده است.

آنچه خلاصه کننده را بر تلخیص کتاب ترغیب نمود، حجم زیاد و گستردگی مباحث و کثرت ادله در کتاب دراسات بود، که استفاده از آن برای بخشی از محققان مفید بود؛ لکن بسیاری دیگر از محققان درصورتی‌که می‌خواستند به‌سرعت و سهولت بر نظریات نویسنده، آگاهی یابند، محروم کرده بود، به‌ویژه آن‌که دستیابی سریع و آسان به اطلاعات و دانش‌ها از ویژگی‌های عصر ما است.

یکی از فضلای حوزه علمیه هم‌زمان با کار تألیف، به تلخیص جلد اول اقدام نمود، اما نتوانست کار را به پایان برد و از سوی دیگر بسیاری از پژوهشگران خواستار آن بودند که کتاب خلاصه شود ازاین‌رو خلاصه کننده با کسب اجازه از محضر نویسنده و در چارچوب زیر اقدام به تلخیص کتاب نمود:

حتی‌الامکان سعی شده نظرات نویسنده به‌دقت هرچه‌تمام‌تر، در قالب عبارات و الفاظ ایشان حفظ شود.
ترتیب بعضی از مباحث کتاب تغییر کرده و بعضی از بحث‌ها حذف و یا در یکدیگر ادغام شده است.
محور مباحث کتاب، حکومت اسلامی در عصر غیبت است، که با روش معهود در حوزه علمیه – یعنی با استناد به دلایل نقلی و عقلی – به اثبات مبانی و مسائل آن اهتمام شده است، اما ازآنجاکه موضوع حکومت در نظر نویسنده، موضوعی عرفی و عقلایی می‌باشد که شارع مقدس آن را امضاء کرده، ایشان در هر مبحث ضمن استناد به دلایل نقلی، اصول عقلی و عقلایی مربوط به آن را نیز مطرح کرده است. این اصول به‌طورخلاصه عبارتند از: اصل حاکمیت انسان بر سرنوشت خویش، اصل آزادی انسان، اصل شایسته‌سالاری، اصل عدالت‌خواهی، اصل حق‌طلبی و دفاع از حق، اصل قانون‌گرایی، اصل کرامت انسان، اصل شورا و مشورت، اصل تعاون و مشارکت در کارها، اصل توانمندی، اصل امنیت، اصل اجتناب از اسراف و ریخت‌وپاش و تشریفات زاید، اصل استقلال‌طلبی، اصل وفاداری به پیمان‌ها، اصل صلح‌طلبی و مسالمت‌جویی، اصل همانندی در انسانیت، اصل پاسداری از اصول و ارزش‌ها.

گفتنی است تلخیص کتاب و حاشیه‌های آن توسط خلاصه کننده و با همکاری جناب حجةالاسلام‌والمسلمین سید هادی هاشمی انجام گرفته است.

پاورقی‌های کتاب علاوه بر ذکر مستند مطالب، حاوی توضیحاتی از متن کتاب نیز می‌باشد. برخی از پاورقی‌ها توسط خلاصه کننده اضافه شده که به‌وسیله حرف میم در انتهای آن مشخص شده است